PROGRAM OCHRONY LUDNOŚCI I OBRONY CYWILNEJ NA LATA 2025-2026
W obliczu rosnących zagrożeń globalnych, takich jak klęski żywiołowe czy konflikty zbrojne, zapewnienie bezpieczeństwa obywateli staje się priorytetem każdego państwa. Program ochrony ludności i obrony cywilnej 2025–2026 to odpowiedź na te wyzwania. Polska, stojąc przed wyzwaniem modernizacji swojego systemu obrony cywilnej, musi odpowiedzieć na alarmujące raporty NIK, które wskazują na krytycznie niski dostęp ludności do infrastruktury ochronnej – zaledwie 4%. W odpowiedzi na te potrzeby powstał Program Ochrony Ludności i Obrony Cywilnej na lata 2025-2026, który dzięki budżetowi sięgającemu 34 miliardów złotych, ma szansę zrewolucjonizować bezpieczeństwo narodowe, rozwijając infrastrukturę, systemy ostrzegania, edukację społeczną oraz wyposażenie służb ratunkowych.
Program ochrony ludności i obrony cywilnej 2025–2026: Założenia i podstawy prawne
Program ochrony ludności i obrony cywilnej 2025–2026 stanowi przełomowy dokument w krajowym systemie zarządzania kryzysowego, wyznaczając nowe standardy w zakresie ochrony obywateli oraz reagowania na zagrożenia. Jest to pierwszy w Polsce tak kompleksowy program planistyczny, który integruje działania różnych szczebli administracji oraz sektora pozarządowego i prywatnego. Jego opracowanie i wdrożenie odzwierciedla rosnące znaczenie bezpieczeństwa wewnętrznego i przygotowania państwa na sytuacje nadzwyczajne w dynamicznie zmieniającym się świecie.
Ustanowienie programu przez Radę Ministrów 27 maja 2025 roku oraz wejście w życie 5 czerwca 2025 roku jako realizacja zapisów ustawy z dnia 5 grudnia 2024 r. o ochronie ludności i obronie cywilnej
Formalne przyjęcie Programu ochrony ludności i obrony cywilnej 2025–2026 przez Radę Ministrów miało miejsce 27 maja 2025 roku, a jego wejście w życie nastąpiło 5 czerwca 2025 roku. Program ten został ustanowiony w bezpośrednim następstwie uchwalenia nowej ustawy z dnia 5 grudnia 2024 r. o ochronie ludności i obronie cywilnej, która określa ramy prawne dla działań w tym obszarze. Ustawa ta wprowadza jednolity system organizacyjny i planistyczny, definiując zadania organów administracji publicznej oraz instytucji odpowiedzialnych za ochronę ludności. Dokument ten reguluje również funkcjonowanie systemów wykrywania zagrożeń i alarmowania społeczeństwa, stanowiąc podstawę dla szczegółowych rozwiązań przewidzianych w programie.
Główne cele programu: zapewnienie bezpieczeństwa obywateli, ochrona ich życia i zdrowia oraz budowanie odporności społecznej na sytuacje kryzysowe
Kluczowe cele Programu ochrony ludności i obrony cywilnej 2025–2026 koncentrują się na trzech fundamentalnych filarach: ochronie życia i zdrowia obywateli, zapewnieniu ich bezpieczeństwa oraz wzmacnianiu odporności społecznej na sytuacje kryzysowe. Program przewiduje działania prewencyjne oraz operacyjne na wypadek wystąpienia klęsk żywiołowych, zagrożeń technicznych, chemicznych, biologicznych, radiacyjnych, a także ataków terrorystycznych. Kluczowe znaczenie ma tu nie tylko reakcja na zagrożenia, ale również wcześniejsze przygotowanie społeczeństwa, w tym poprzez działania edukacyjne i informacyjne, które pozwolą obywatelom lepiej zrozumieć ryzyka i odpowiednio na nie reagować.
Program zakłada również rozwój krajowej infrastruktury kryzysowej oraz modernizację zasobów sił ratowniczych, co zostanie szerzej omówione w kolejnych sekcjach artykułu. Jednak już na etapie założeń podkreślono, że skuteczna ochrona ludności wymaga podejścia systemowego, obejmującego zarówno środki techniczne, jak i kapitał społeczny, jakim jest wiedza i zaangażowanie obywateli.
Kompleksowe podejście do ochrony ludności poprzez koordynację działań różnych instytucji państwowych, samorządów, organizacji pozarządowych oraz sektora prywatnego
Jednym z najistotniejszych aspektów Programu ochrony ludności i obrony cywilnej 2025–2026 jest jego integracyjny charakter, który zakłada ścisłą współpracę pomiędzy wieloma podmiotami: administracją rządową i samorządową, służbami ratowniczymi, organizacjami pozarządowymi, a także przedstawicielami sektora prywatnego. Wymiana informacji, wspólne planowanie oraz koordynacja działań są niezbędne do skutecznego przeciwdziałania i reagowania na zagrożenia, zwłaszcza te o charakterze ponadlokalnym lub transgranicznym.
Program wprowadza mechanizmy ułatwiające tę współpracę, w tym jednolite procedury i standardy działania, które mają zapewnić spójność i efektywność podejmowanych inicjatyw. Istotne znaczenie ma również aktywizowanie organizacji obywatelskich oraz wspieranie lokalnych inicjatyw mających na celu poprawę bezpieczeństwa społeczności. Takie podejście odpowiada współczesnym trendom w zarządzaniu kryzysowym, które podkreślają znaczenie zintegrowanego systemu ochrony ludności opartego na zasadach partnerstwa i współodpowiedzialności.
Program ochrony ludności i obrony cywilnej 2025–2026: Finansowanie i elastyczność budżetowa
Program ochrony ludności i obrony cywilnej 2025–2026 to pierwszy w Polsce tak kompleksowy dokument planistyczny, który przewiduje znaczne środki finansowe przeznaczone na zwiększenie odporności kraju na sytuacje kryzysowe. Finansowanie programu odzwierciedla jego strategiczne znaczenie w polityce państwa – przewidziano, że jego realizacja pochłonie co najmniej 0,3% produktu krajowego brutto, co stanowi łącznie ponad 34 miliardy złotych na lata 2025–2026. Jest to bezprecedensowy poziom nakładów na działania związane z ochroną ludności i obroną cywilną w historii Polski. Z tej puli, około 4,6 miliarda złotych zostało przeznaczone bezpośrednio dla samorządów terytorialnych, które odgrywają kluczową rolę w realizacji zadań programu na szczeblu lokalnym.
Podział środków budżetowych w ramach programu uwzględnia potrzebę elastyczności oraz dostosowania do dynamicznie zmieniających się warunków społecznych i zagrożeń. W tym celu Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji przygotowało nowelizację dokumentu, która rozszerza możliwości przesuwania środków pomiędzy poszczególnymi obszarami programu. O ile wcześniej możliwe było przekazywanie funduszy tylko między obszarami 1 i 2, nowelizacja umożliwia również przesunięcia do obszaru 3, który obejmuje m.in. zakup specjalistycznego sprzętu i rozbudowę infrastruktury ochrony ludności. Taka elastyczność budżetowa pozwala na szybsze reagowanie na lokalne potrzeby, a także lepsze wykorzystanie dostępnych zasobów w kontekście aktualnych zagrożeń.
Kluczowe znaczenie dla skutecznej realizacji programu ma także dążenie do ujednolicenia zasad i kryteriów podziału środków pomiędzy różne regiony kraju. Dotychczasowe różnice w interpretacji przepisów i dostępności funduszy powodowały, że nie wszystkie samorządy mogły w równym stopniu korzystać ze wsparcia centralnego. Nowe zasady mają na celu standaryzację procedur i zapewnienie sprawiedliwego oraz efektywnego wykorzystania funduszy publicznych. Takie podejście sprzyja również długofalowemu planowaniu inwestycji oraz zwiększa transparentność procesu wydatkowania środków.
Warto podkreślić, że samorządy, jako główni beneficjenci części środków programu, postulują o jeszcze większą przewidywalność i długoterminowość finansowania. Krótkie terminy realizacji zadań oraz niejednolite kryteria przyznawania środków w przeszłości stanowiły poważną barierę dla skutecznego wdrażania projektów. Dlatego też nowelizacja programu uwzględnia zapisy umożliwiające zwiększanie minimalnych ilości zasobów i sprzętu w ramach dostępnych funduszy, co ma dostosować zakupy do lokalnych potrzeb i poprawić efektywność wydatkowania środków, na przykład poprzez zakup dodatkowych pojazdów strażackich czy bezzałogowych systemów wsparcia operacyjnego.
Program ochrony ludności i obrony cywilnej 2025–2026 poprzez przemyślaną strukturę finansowania i wprowadzenie elastycznych mechanizmów budżetowych staje się narzędziem nie tylko reagowania na zagrożenia, ale także budowania trwałej odporności społecznej. Dzięki połączeniu centralnego planowania z lokalną autonomią oraz transparentnym podziałem środków, program ten ma szansę ustanowić nowe standardy w zarządzaniu bezpieczeństwem publicznym w Polsce.
Program ochrony ludności i obrony cywilnej 2025–2026: Infrastruktura i wyposażenie ochrony ludności
Program ochrony ludności i obrony cywilnej 2025–2026 stanowi pierwszy w Polsce tak szeroko zakrojony dokument planistyczny, który priorytetowo traktuje rozbudowę infrastruktury ochrony ludności oraz unowocześnienie wyposażenia ratowniczego. W obliczu rosnących zagrożeń – zarówno naturalnych, jak i związanych z działalnością człowieka – poprawa infrastruktury schronowej, rozwój systemów komunikacji ostrzegawczej oraz doposażenie służb ratowniczych są kluczowe dla zwiększenia bezpieczeństwa obywateli i budowania odporności społecznej. Celem tych działań jest nie tylko techniczne przygotowanie państwa i samorządów do sytuacji kryzysowych, ale również zapewnienie, że każda osoba w Polsce ma dostęp do skutecznych narzędzi ochrony i wsparcia w razie zagrożenia.
Strategiczny cel: dostęp do obiektów zbiorowej ochrony do 2026 roku
Jednym z najważniejszych zadań infrastrukturalnych programu jest zapewnienie do końca 2026 roku dostępu do obiektów zbiorowej ochrony dla co najmniej 25% ludności miejskiej oraz 15% ludności na terenach wiejskich. W tym celu planowana jest szeroko zakrojona budowa i modernizacja schronów, a także adaptacja budynków użyteczności publicznej na punkty zbiorcze gotowe do przyjęcia ludności w sytuacjach zagrożenia, takich jak katastrofy naturalne, awarie przemysłowe czy ataki terrorystyczne.
Modernizowane obiekty będą spełniały współczesne normy bezpieczeństwa, m.in. w zakresie odporności na wstrząsy, zabezpieczeń przeciwpożarowych i dostępności dla osób z niepełnosprawnościami. Część inwestycji uwzględni również potrzeby długoterminowej ewakuacji, w tym zaplecze sanitarno-logistyczne. Tego typu infrastruktura kryzysowa ma znaczenie nie tylko w kontekście reagowania na incydenty, ale również budowania zaufania społecznego do instytucji państwowych i samorządowych.
System Bezpiecznej Łączności Państwowej i nowoczesne systemy ostrzegania
Kluczowym elementem podnoszenia efektywności działań ochronnych jest wdrożenie Systemu Bezpiecznej Łączności Państwowej. Jego celem jest zapewnienie nieprzerwanej, szyfrowanej komunikacji między służbami ratunkowymi, administracją publiczną oraz centrami zarządzania kryzysowego, nawet w sytuacjach dużego przeciążenia sieci komercyjnych lub ich częściowego uszkodzenia.
Równolegle rozwijane są nowoczesne systemy ostrzegania społeczeństwa. Obejmują one między innymi aplikacje mobilne, które na bieżąco informują obywateli o pojawiających się zagrożeniach, takich jak ekstremalne zjawiska pogodowe, zagrożenia radiacyjne czy chemiczne. Aplikacje te wykorzystują geolokalizację oraz integrację z bazami danych instytucji publicznych, co umożliwia przekazywanie spersonalizowanych alertów i zaleceń postępowania. Dzięki temu możliwe jest szybkie i skuteczne informowanie mieszkańców o wymaganych działaniach – ewakuacji, pozostaniu w miejscu, czy przygotowaniu zapasów awaryjnych.
Uzupełnienie zasobów sprzętowych i zakup specjalistycznego wyposażenia
Ważnym filarem programu jest doposażenie służb ratowniczych w nowoczesny sprzęt i środki techniczne. W ramach przewidzianego budżetu planowany jest zakup m.in.:
nowych pojazdów straży pożarnej, które zastąpią przestarzałe jednostki i zwiększą mobilność operacyjną jednostek PSP i OSP,
bezzałogowych statków powietrznych (dronów) do prowadzenia działań rozpoznawczych i monitorujących w trudno dostępnych obszarach,
robotów ratowniczych, które pozwolą na bezpieczne działania w strefach skażenia lub zniszczenia infrastruktury, gdzie obecność człowieka byłaby zbyt niebezpieczna,
aparatury do detekcji skażeń chemicznych, biologicznych i radiologicznych,
mobilnych punktów dowodzenia i centrów koordynacji akcji ratunkowych.
Program przewiduje również elastyczność zakupową: wskazane w dokumentach minimalne ilości sprzętu mogą być zwiększane w zależności od potrzeb lokalnych i dostępnych środków. Takie podejście umożliwia bardziej zrównoważone i sprawiedliwe doposażenie jednostek w całym kraju, niezależnie od ich wielkości czy położenia geograficznego.
Wszystkie te działania w ramach Programu ochrony ludności i obrony cywilnej 2025–2026 mają na celu nie tylko fizyczne przygotowanie kraju do sytuacji kryzysowych, ale również zwiększenie bezpieczeństwa psychicznego obywateli poprzez pokazanie, że państwo inwestuje w ich ochronę. Skuteczna infrastruktura i nowoczesne wyposażenie to fundament dla szybkiej, skoordynowanej i efektywnej reakcji w przypadku wystąpienia zagrożenia – zarówno przewidywalnego, jak i niespodziewanego.
Program ochrony ludności i obrony cywilnej 2025–2026: Edukacja, szkolenia i wymiar społeczny
Program ochrony ludności i obrony cywilnej 2025–2026 stanowi pierwszy w Polsce tak kompleksowy dokument planistyczny, w którym edukacja społeczna i przygotowanie obywateli na sytuacje kryzysowe odgrywa kluczową rolę. Podkreślając znaczenie budowania odporności społecznej, program zakłada nie tylko ochronę fizyczną, ale także mentalną i informacyjną obywateli poprzez zwiększenie ich świadomości oraz umiejętności reagowania na różnorodne zagrożenia. W tym celu wdrażane są liczne działania edukacyjne, szkoleniowe oraz inicjatywy wzmacniające współpracę między państwem, samorządami, organizacjami pozarządowymi i społeczeństwem obywatelskim.
Kompleksowe programy edukacyjne i kampanie informacyjne
Nowoczesne podejście do ochrony ludności wymaga zrozumienia, że skuteczność systemu zarządzania kryzysowego zależy nie tylko od infrastruktury i technologii, ale także od poziomu wiedzy i świadomości obywateli. Dlatego w ramach programu przewidziano szeroko zakrojone kampanie informacyjne, prowadzone na poziomie ogólnopolskim i lokalnym, których celem jest dotarcie do różnych grup społecznych – od dzieci i młodzieży, przez osoby dorosłe, po seniorów.
Programy edukacyjne obejmują m.in.:
materiały informacyjne dostępne w mediach tradycyjnych i cyfrowych,
zajęcia edukacyjne w szkołach i przedszkolach,
spotkania z ekspertami i przedstawicielami służb ratunkowych,
publikacje poradników i instrukcji dotyczących postępowania w sytuacjach zagrożenia.
Treści tych inicjatyw koncentrują się na konkretnych zagrożeniach – takich jak klęski żywiołowe, pożary, awarie przemysłowe czy ataki terrorystyczne – oraz na praktycznych sposobach ich rozpoznawania i przeciwdziałania. Budowanie świadomości zagrożeń przekłada się bezpośrednio na zwiększenie odporności zbiorowej oraz zmniejszenie paniki i chaosu w sytuacjach rzeczywistego kryzysu.
Organizacja szkoleń i ćwiczeń dla ludności
Ważnym elementem programu są także szkolenia i ćwiczenia praktyczne, które mają na celu przygotowanie ludności do działań w różnych scenariuszach kryzysowych. Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji, we współpracy z samorządami, służbami ratowniczymi oraz organizacjami społecznymi, organizuje cykliczne szkolenia zarówno na poziomie lokalnym, jak i regionalnym.
Przykładowe scenariusze ćwiczeń obejmują:
ewakuację ludności z zagrożonych obszarów,
działania w warunkach skażenia chemicznego, biologicznego lub radiacyjnego,
udzielanie pierwszej pomocy w warunkach masowych wypadków,
koordynację działań między służbami ratunkowymi a społeczeństwem,
użytkowanie schronów i punktów zbiorowej ochrony.
Ćwiczenia te służą nie tylko sprawdzeniu procedur, ale przede wszystkim edukacji uczestników – pozwalają zrozumieć, jak wygląda reakcja w sytuacji realnego zagrożenia i jak ważna jest znajomość podstawowych zasad bezpieczeństwa. Szkolenia kierowane są także do osób z niepełnosprawnościami, osób starszych oraz opiekunów dzieci, co podkreśla inkluzywny charakter działań programu.
Współpraca międzynarodowa i zaangażowanie organizacji pozarządowych
Realizacja programu edukacyjnego nie byłaby możliwa bez szeroko zakrojonej współpracy międzynarodowej oraz aktywnego udziału organizacji pozarządowych. Polska czerpie z doświadczeń państw Unii Europejskiej i NATO w zakresie tworzenia systemów ochrony ludności, uczestnicząc w platformach wymiany wiedzy i dobrych praktyk. Wspólne ćwiczenia z partnerami zagranicznymi pozwalają zwiększyć interoperacyjność oraz przygotowanie służb do działania w warunkach międzynarodowych kryzysów.
Jednocześnie program przewiduje wsparcie finansowe dla organizacji pozarządowych, które chcą realizować działania edukacyjne i szkoleniowe na rzecz społeczności lokalnych. NGO-sy mogą ubiegać się o środki na realizację warsztatów, kampanii, projektów informacyjnych oraz lokalnych inicjatyw, które zwiększają bezpieczeństwo i świadomość mieszkańców. Takie podejście sprzyja wzmacnianiu kapitału społecznego i buduje zaufanie między obywatelami a instytucjami publicznymi.
Poprzez edukację, praktyczne szkolenia oraz współdziałanie różnych podmiotów, Program ochrony ludności i obrony cywilnej 2025–2026 rozwija odporność społeczną i wzmacnia fundamenty bezpiecznego państwa – przygotowanego nie tylko technicznie, lecz także mentalnie na wyzwania XXI wieku.
Kto może ubiegać się o dofinansowanie?
O dofinansowanie w ramach Programu Ochrony Ludności i Obrony Cywilnej 2025–2026 mogą ubiegać się jednostki samorządu terytorialnego, służby ratownicze, jednostki organizacyjne administracji publicznej, a także organizacje pozarządowe realizujące zadania z zakresu bezpieczeństwa i ochrony ludności. Program przewiduje również możliwość wsparcia jednostek Ochotniczych Straży Pożarnych, organizacji społeczeństwa obywatelskiego, a w wybranych obszarach – także podmiotów prywatnych, które realizują inwestycje lub projekty służące zwiększaniu odporności lokalnych społeczności. Włączenie szerokiego grona beneficjentów ma zapewnić pełniejsze wykorzystanie potencjału lokalnych struktur i umożliwić skuteczniejszą realizację celów programu w całym kraju.
Na co można otrzymać dofinansowanie?
Dofinansowanie w ramach programu może być przeznaczone na projekty infrastrukturalne, zakup sprzętu ratowniczego, działania edukacyjne oraz szkoleniowe. Wśród kwalifikowalnych wydatków znajdują się m.in.:
budowa, modernizacja lub adaptacja obiektów ochrony ludności (np. schronów, punktów zbiorowej ewakuacji, magazynów sprzętu) np. agregaty prądotwórcze, pompy i motopompy, motopompy do wody brudnej, motopompy do wody czystej, maszty oświetleniowe, walce, zacieraczki do betonu, młoty wyburzeniowe, wiertnice, nagrzewnice, osuszacze powietrza, klimatyzatory.
zakup specjalistycznych pojazdów, sprzętu ratowniczego i systemów wykrywania zagrożeń np. przecinarki, młoty wyburzeniowe, wieże oświetleniowe.
ciężki sprzęt budowlany np. wozidła.
technika magazynowa np. wózki i paleciaki magazynowe, podnośniki, układarki.
tworzenie i rozwój systemów łączności oraz alarmowania ludności,
realizacja kampanii edukacyjnych, warsztatów i ćwiczeń dla społeczności lokalnych,
projekty wspierające działania organizacji pozarządowych w zakresie prewencji i reagowania kryzysowego.
Dofinansowanie może mieć charakter dotacji celowej, refundacji poniesionych kosztów lub udziału w finansowaniu inwestycji, w zależności od rodzaju i zakresu projektu.
Jak wygląda proces ubiegania się o środki?
Proces ubiegania się o środki w ramach programu jest transparentny i ujednolicony w skali kraju. Wnioski składane są za pośrednictwem specjalnego systemu elektronicznego MSWiA, który umożliwia rejestrację projektu, dołączenie wymaganych załączników oraz monitorowanie statusu sprawy. Każdy wniosek podlega ocenie formalnej i merytorycznej, prowadzonej przez komisje eksperckie powołane przy wojewodach lub bezpośrednio przez Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji.
Ocenie podlega m.in. zgodność projektu z celami programu, efektywność kosztowa, realność harmonogramu oraz wpływ na zwiększenie bezpieczeństwa lokalnego. W przypadku pozytywnego rozpatrzenia wnioskodawca podpisuje umowę o dofinansowanie, określającą szczegółowe warunki realizacji projektu, terminy rozliczeń oraz obowiązki sprawozdawcze.
Terminy składania wniosków
Pierwszy nabór wniosków w ramach Programu Ochrony Ludności i Obrony Cywilnej 2025–2026 został ogłoszony w lipcu 2025 roku i potrwa do 31 grudnia 2025 roku. Kolejne nabory planowane są w cyklach półrocznych, z możliwością ogłaszania naborów uzupełniających w zależności od dostępności środków i priorytetów programu.
Wnioski można składać w trybie ciągłym do wyczerpania puli środków w danym roku budżetowym. Informacje o aktualnych naborach, regulaminach i wymaganych dokumentach publikowane są na stronie internetowej MSWiA oraz w Biuletynie Informacji Publicznej. Warto pamiętać, że projekty o znaczeniu strategicznym dla bezpieczeństwa regionalnego lub krajowego mogą być rozpatrywane w trybie priorytetowym, co umożliwia szybsze uzyskanie decyzji o dofinansowaniu.
Podsumowanie
Program Ochrony Ludności i Obrony Cywilnej 2025-2026 to kompleksowa odpowiedź na wyzwania bezpieczeństwa cywilnego w Polsce. Dzięki dużym inwestycjom w infrastrukturę ochronną, nowoczesne systemy ostrzegania, wyposażenie służb oraz edukację społeczeństwa, program stawia na realne wzmocnienie odporności państwa na zagrożenia. Realizacja tych założeń może znacząco podnieść poziom przygotowania kraju na sytuacje kryzysowe, wpływając na bezpieczeństwo nas wszystkich. Skuteczna obrona cywilna wymaga jednak współpracy – zachęcamy do poznania lokalnych inicjatyw oraz aktywnego udziału w szkoleniach i ćwiczeniach organizowanych w ramach programu. Warto korzystać z oferty intersprzet.pl, która wspiera realizację tych celów, dostarczając nowoczesne rozwiązania i sprzęt niezbędny do ochrony i obrony cywilnej.